Nisan 2012’de gerçekleştirdiğimiz bu araştırmanın amacı Türkiye’deki seçmenlerin; (a) hayattan memnuniyeti ve gelecek beklentileri, (b) oy verme davranışları, (c) kongrelerden sonra CHP ve lideri hakkındaki kanaatleri, (d) yeni bir parti ve lider beklentisi (e) MİT ve Cemaat ile ilgili tartışma konularına bakışı, (f) liderlerin görev onayı, (g) gündemle ilgili diğer konular ve (h) siyasi partilerin oy desteklerini belirlemektir. Bu araştırma; Türkiye genelinde 27 ilde 23 Mart – 4 Nisan 2012 tarihleri arasında toplam 1204 kişi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma; cinsiyet, yaş ve yerleşim yeri kotaları uygulanarak CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing-Bilgisayar Destekli Telefon Görüşmesi) yöntemi ile 0,95 güven sınırları içinde +/- 2.9 hata payı ile gerçekleştirilmiştir.   TÜRKİYE’NİN GİDİŞATI VE HAYATTAN MEMNUNİYET Türkiye iyiye doğru mu kötüye doğru mu gidiyor? Araştırmaya katılanlardan Türkiye’nin ‘iyiye doğru gittiğini’ düşünenlerin oranı %44 iken, Türkiye’nin ‘kötüye doğru gittiğini’ düşünenler %35 civarındadır.   Sizce sizin kişisel hayatınız iyiye doğru mu yoksa kötüye doğru mu gidiyor? Hayatının iyiye gittiğini düşünenlerin oranının %49 kötüye doğru gittiğini düşünenlerin oranının ise %28 civarında olduğu tespit edilmiştir.   Hayatınızdan ne derece memnunsunuz? Vatandaşların %58’inin hayatlarından memnun olduğu, %23’ünün ise memnun olmadıkları belirlenmiştir   Bu sonuçlardan; seçmenler arasında hem Türkiye’nin hem de kendi kişisel hayatlarının iyiye doğru gittiğini düşünenlerin oranı kötüye doğru gittiğini düşünenlerden daha yüksektir. Ayrıca mevcut şartlarda hayatlarından mutlu olanların oranı da mutsuz olanlardan daha yüksek bulunmuştur. Siyasi aktörlerin halkla iletişim dilini oluştururken bu gerçeği dikkate almaları gerekir.    OY VERME DAVRANIŞI Partinizin Liderini Yetersiz Bulup Başka Bir Partiye Oy Verdiniz mi? Bilindiği üzere, oy kullanma davranışını etkileyen nedenler arasında parti liderleri en önemli unsurdur. Araştırma sonuçlarına göre, %21 oranında bir katılımcı önceki seçimlerde taraftarı olduğu partinin liderini yetersiz bulduğundan dolayı başka bir partiye oy verdiğini ifade etmiştir. MHP’li seçmenlerinin %28’inin kendi parti liderini yetersiz bulduğundan başka bir partiye yöneldiğini belirlenmiştir. CHP’li seçmenlerin de dikkate değer bir bölümü (%20) benzer davranışı gösterdiği anlaşılmıştır. Bu oran diğer küçük partilerde de oldukça yüksektir.   Bugün Seçim Olsa Eski Partinize mi Yeni ve Başka Bir Partiye mi Oy Verirsiniz? Katılımcıların yaklaşık %71’inin bugün bir seçim olsa yine eskiden oy verdikleri partiyi tercih edecekleri anlaşılmaktadır. %17’lik bir kesim ise yeni veya başka bir partiye oy vermeyi düşünmektedir. Katılımcılar arasında en istikrarlı ve kararlı seçmen kitlesinin AK Partili seçmenler olduğu gözlenmiştir. MHP ve CHP’li seçmenlerin yaklaşık beşte biri ile protesto oyu kullananların önemli bir kısmının yeni veya bir başka partiye oy verebileceği anlaşılmaktadır.   12 Haziran Seçimlerinde Doğru Karar Verdiğinizi Düşünüyor musunuz? Seçmenlerin %82’si son milletvekilliği seçimlerinde oylarını kullanırken doğru karar verdiklerini ifade etmişlerdir. Ancak %14’lük bir kesim oy verdikleri parti ile ilgili olarak doğru karar vermediklerini düşünmektedir. Özellikle MHP’li seçmenlerin %20’sinde ve bir kısım CHP’li seçmenler de (%16) kullandıkları oydan dolayı bir pişmanlık söz konusudur.   Geçmiş Milletvekili Seçimlerinde Geçersiz Oy Kullandınız mı? Geçmiş milletvekilliği seçimlerinde sandığa gitmeyen veya geçersiz oy kullandığını söyleyenlerin oranı %12’dir. Sandıktaki geçerli oyların oranı ise %88 olarak tespit edilmiştir. Geçersiz oy kullanmanın şüphesiz sosyal, siyasal ve başka nedenleri mevcuttur. Geçersiz oy kullanan veya sandığa hiç gitmeyen seçmenlerin büyük bir kısmı (%29) bu siyasal davranışlarının nedeni olarak kendilerini temsil edecek bir siyasi partinin olmamasını göstermişlerdir. İkinci neden olarak ise (%15) verilecek oyun herhangi bir değişiklik yaratmayacağına olan inanıştır.   Türkiye genelinde, seçmenlerin yaklaşık %20-25’inin kendi partisinin liderini beğenmediği veya politikalarını yetersiz bulduğu için önceki seçimde başka bir partiye oy vermiştir. Aynı şekilde bugün bir seçim olsa seçmenlerin yaklaşık % 20-25’inin bir başka partiye oy verebileceği anlaşılmaktadır. Bu durum hem iktidar hem de muhalefet partilerine oy veren seçmenler için geçerlidir.   CHP VE MUHALEFET CHP Sol ve Sosyal Demokrat Seçmenleri Yeterince Temsil Ediyor mu? CHP’nin sol ve sosyal demokrat seçmenleri yeterince temsil etmediğini düşünenlerin oranı tüm seçmenler arasında %65, CHP’li seçmenler arasında ise %44’tür. Nitekim Kasım 2011 tarihli “Sol ve CHP’li Seçmenin CHP’ye Bakışı” isimli araştırmamızda da %56 gibi yüksek bir rakam gözlenmişti. Bu bulgu CHP’li seçmenlerin büyük bir kesiminin partilerinin siyasi çizgisinden memnun olmadığı şeklinde yorumlanabilir.   Halkın büyük çoğunluğu (%65) CHP’nin sol ve sosyal demokrat seçmeni temsil etmediğine inanmaktadır. Bu kanaat CHP’ye oy veren seçmenler arasında da çok yaygındır (yaklaşık %50).   CHP Temsil Ettiği Değerleri ve Siyasal İlkeleri Koruyabiliyor mu? Katılımcılarım %25’lik kısmı CHP’nin temsil ettiği değerleri ve siyasal ilkeleri koruduğunu düşünürken %55 gibi büyük bir kısmı koruyamadığına inanmaktadır.   CHP’de Liderlik Sorunu Tüm katılımcıların %63’ü ve CHP’li seçmenlerin %46’sı CHP’de bir liderlik sorunu olduğunu düşünmektedir. Benzer şekilde tüm katılımcıların %64’ü ve CHP’li seçmenlerin de %42’si CHP’nin yeni bir lidere ihtiyacı olduğunu düşünmektedir. Türkiye genelinde Kasım 2011 tarihinde yapılan “Sol ve CHP’li Seçmenin CHP’ye Bakışı” isimli araştırma bulgularına göre de katılımcıların %55’i CHP’de yeni bir lidere ihtiyacı olduğuna inanmaktaydı. Son kurultaylardan sonra CHP’de liderlik sorunu kalmadığını düşünenler %32’lik kısmı oluştururken, %63 gibi büyük bir kısmın liderlik sorununun devam ettiğini düşündüğü tespit edilmiştir.   CHP’de liderlik sorunu olduğu ve yeni bir lidere ihtiyacı olduğu şeklindeki kanaat CHP’liler de dâhil tüm seçmenlerin önemli çoğunluğunun ortak kanısıdır. Ancak CHP’nin aktif takipçilerinin çoğunluğu arasında açıktan bir lider arayışının olmadığı da elde edilen verilerden anlaşılmaktadır.   YENİ BİR PARTİ İHTİYACI CHP Yerine Onun Temsil Ettiği Değerleri ve Siyasal İlkeleri Koruyacak Yeni Bir Siyasal Partiye İhtiyaç Var mı? Seçmenlerin %54’ü Türkiye’de CHP yerine onun temsil ettiği değerleri ve siyasal ilkeleri koruyacak yeni bir siyasal partiye ihtiyaç olduğunu, %39’u ise böylesi bir ihtiyacın olmadığını düşünmektedir. CHP’li seçmenlerin %42’sinin Türkiye’de hala böyle bir siyasal partiye ihtiyaç duyması üzerinde dikkatle durulması gereken bir durumdur   CHP Yerine Nasıl Bir Parti? CHP’nin yerine onun temsil ettiği değerleri ve siyasal ilkeleri koruyacak yeni bir siyasal partiye ihtiyaç olduğunu düşünen kesime bu partinin nasıl bir parti olmasını istedikleri sorulduğunda %29’luk kısmı “daha demokrat”, %28’i “geleneklere daha saygılı”, %17’si “daha milliyetçi”, %16’sı “daha Atatürkçü ve Kemalist”, %4’ü “daha sol” bir parti istediklerini belirtmişlerdir.   AKP Karşısında Muhalefet Boşluğu Var mı? Katılımcıların %58’i AKP karşısında bir muhalefet boşluğu olduğunu düşünürken % 38’lik kısım aksini düşünmektedir. Bu görüşe muhalefet partilerinin seçmenlerinin yüksek oranlarda katılıyor olması (CHP: %64, MHP:%70, BDP:%77) dikkat çekici ve düşündürücü bir sonuçtur.   Türkiye’de AKP’ye Ciddi Bir Muhalefet Yapacak Yeni Bir Parti ve Lidere İhtiyaç Var mı? Katılımcıların %54’ü AKP’ye muhalefet yapacak ciddi bir muhalefet partisi ve liderine ihtiyacı olduğunu düşünmektedir. Bu görüşe AK Partililerin de %41’i destek vermektedir. Ayrıca tüm muhalefet partili seçmenlerin de yarıdan daha fazlası aynı şekilde düşünmektedir.   AKP’nin Yerine Sağ – Demokrat Bir Partiye İhtiyaç Var mı? Katılımcıların %36’lık kısmı AKP’nin yerine sağ – demokrat bir partiye ihtiyaç olduğuna dikkat çekerken %59’luk kısmı böyle bir ihtiyacın bulunmadığını belirtmiştir. İhtiyaç olduğunu belirten kesimi ise ağırlıklı olarak muhalefet partiye oy verenler oluşturmaktadır.   Yukarıda verilen bulgulardan siyaset sahnesinde AKP iktidarı karşısında bir muhalefet boşluğunun olduğu açıkça görülmektedir. Diğer taraftan CHP’nin temsil ettiği değerleri ve siyasal ilkeleri koruyacak yeni bir partiye ihtiyaç olduğunu CHP’liler de dâhil seçmenlerin yaklaşık yarısı kabul etmektedir. Nitekim seçmenlerin yarıdan fazlasının AKP’ye ciddi muhalefet yapacak bir parti ve lidere ihtiyaç duyduğu belirlenmiştir.   MİT VE CEMAAT TARTIŞMALARI Katılımcılara “MİT müsteşarının gerekli durumlarda savcılar tarafından sorgulanması” durumu sorulduğunda %56’sının bu durumu normal karşıladığı, %31’inin ise normal karşılamadığı sonucu elde edilmiştir.   Mit müsteşarının yargı (hakim ve savcılar) karşısında dokunulmaz olması gerektiğini düşünenlerin oranı %27, aksini düşünenlerin oranı ise %61’dir.   Katılımcıların %32’si AK Parti ile Gülen cemaati arasında bir iktidar mücadelesi olduğu fikrine katılırken %56’sı bu görüşe katılmadıklarını ifade etmişlerdir.   Toplumda Gülen Cemaatinin, iktidarı paylaşmak ve siyasi bir güç elde etmek çabası içinde olduğunu düşünenlerin oranı %38 bulunurken Gülen cemaatinin böyle bir çaba içinde olmadığını düşünenlerin oranı %44,5 olarak tespit edilmiştir.   MİT Krizi Hükümeti Nasıl Etkiledi? Katılımcıların %15’inin MİT krizinin hükümeti güçlendirdiğini, %17’sinin hükümete güç kaybettirdiğini, %57’sinin ise krizin hükümetin durumunda herhangi bir değişikliğe neden olmadığını düşündüğü saptanmıştır.   LİDERLERİN GÖREV ONAYI Başbakan’ın görevini yapış tarzı Araştırmaya katılanların %64’ü Başbakan’ın görevini yapış tarzını onaylarken %32’sinin onaylamadığı belirlenmiştir. Ak Partili seçmenlerin %92’si Başbakan’ın görev yapış tarzını onaylamaktadır.   Ana Muhalefet Liderinin görevini yapış tarzı Araştırmaya katılanların %31’i Kemal Kılıçdaroğlu’nun Ana Muhalefet Liderliği görevini yapış tarzını onaylarken, %66’sının onaylamadığı belirlenmiştir. 12 Haziran milletvekili seçimlerinde CHP oy verdiğini söyleyen seçmenlerin yaklaşık %68’i Kemal Kılıçdaroğlu’nun görev yapış tarzını onaylarken %30’u onaylamamaktadır.   GÜNDEM KONULARI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER Anadilde Eğitim Araştırmaya katılanların %58’i Türkçeyi öğrenmek koşuluyla isteyen herkesin kendi anadilinde eğitim almasını desteklemektedir. Buna karşı çıkanlar ise %39’dur.   Kürt Sorunu Kürt sorununun çözümünde hükümetin kimi muhatap alması gerektiği sorulduğunda katılımcıların %45’i Kürt halkı, %9,3’ü BDP cevabını vermiştir. Bu konuda fikri olmayan %26, cevap vermek istemeyen %14’lük azımsanmayacak bir kesim de bulunmaktadır. Bu konu maalesef sadece halkın zihninde değil siyasilerin zihninde de netleşmiş bir konu değildir.   PKK İle Anlaşmaya Varılmadan Kürt Sorunu Çözülebilir mi? PKK ile anlaşmaya varılmadan Kürt sorununun çözülemeyeceğini düşünenlerin oranı %36 iken, terör örgütü ile anlaşmadan da Kürt sorununun çözülmesinin mümkün olduğunu belirtenlerin oranı %49 olarak tespit edilmiştir.   AKP’nin Eleştirilere Karşı Tavrı AKP’nin, hükümete ve hükümet politikalarına yönelik eleştirilere fazlaca sert karşılık verdiğini düşünenlerin oranı%47 iken aksini düşünenlerin oranı %45’dir. Bu durumun demokratik muhalefeti ve basın özgürlüğünü sınırlandırdığı düşünenlerin oranı %47’dir. AK Partili seçmenlerin de %28’i bu görüşe katılmaktadır. Bu görüşe katılmayanların oranı ise Türkiye genelinde %44’dür   4+4+4 Eğitim Sistemi Reform Tasarısı Araştırma sonucunda hükümetin Meclis’e getirdiği 4+4+4 eğitim sistemi reform tasarısını olumlu karşılayanların oranı %44, olumsuz karşılayanların oranı %45 olarak tespit edilmiştir. 12 Haziran’da oy verilen partiler bazında incelendiğinde ise AK Parti’lilerin %69’unun bu sistemi desteklediği %19’unun karşı çıktığı, CHP’lilerin ise %14’ünün yeni sistemi desteklerken %82’sinin bu sisteme olumsuz yaklaştığı görülmektedir. Yeni eğitim sistemi konusunda hükümet ile ana muhalefet partisi arasında keskin bir fikir ayrılığı göze çarpmaktadır. AKP Nasıl Bir Parti? Katılımcıların %23’ü AKP’yi “İslamcı”, %22,5’i “İslamcı-Milliyetçi”, %19’u “Muhafazakâr”, %16’sı “Demokrat”, %8’i ise “Milliyetçi” olarak tanımlamaktadır.   EN ÇOK BEĞENİLEN LİDER En çok beğenilen lider sıralamasında Başbakan Tayyip Erdoğan %40 ile ilk sırada yer almaktadır. Başbakanı, ikinci sırada Kemal Kılıçdaroğlu %9, üçüncü sırada Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve dördüncü sırada Devlet Bahçeli %3’lük oranlarla izlemektedirler.   EN ÇOK GÜVENİLEN LİDER En çok güvenilen siyasi parti lideri sıralamasında yine Tayyip Erdoğan %43 ile ilk sırada yer almaktadır. İkinci sırada Kemal Kılıçdaroğlu (%13) ve üçüncü sırada ise Devlet Bahçeli (%5) gelmektedir.   SİYASİ PARTİLERİN OY DESTEĞİ Mart sonu - Nisan başında yapılan bu araştırmada iktidar partisinin oyu %48,1, CHP’nin oyu %22,6, MHP’nin oyu %11,7 ve BDP’nin oyu %5,1 olarak tespit edilmiştir. Türkiye genelinde bundan önce yaptığımız son araştırma (Aralık 2011) ile mukayese edildiği takdirde AK Parti oylarında 3,7 Puanlık bir azalma; CHP oylarında 1,6; MHP oylarında 0,3 ve BDP oylarında 0,9 puanlık bir artış tespit edilmiştir. İktidar partisinin, son aylarda yaşanan Uludere olayları, Cemaat-iktidar tartışmaları ve eğitim sisteminde yapılan ve 4+4+4 diye isimlendirilen reform yasası sürecinde yaşananlar nedeniyle ciddiye alınacak bir oy kaybına uğradığı anlaşılmaktadır.